در خزان سال 1311 ه.ش بود كه ريزش باران و جاري شدن سيل در منطقه كاشان ؛ موجب شد تا غبار زمان از تمدني بزرگ و چندين هزار ساله برداشته شود.
در صبح روزي كه كشاورزان منطقه در راه كسب روزي حلال قدم به روي خاكي گذاشتند كه تا پيش از آن برايشان به جز زمين كشاورزي ارزش ديگري نداشت ، با ابزار آلات و سفالينه هايي روبرو شدند كه متفاوت از وسايل روزگار زندگي شان بود و اين امر موجب برانگيختگي حيرت و حس كنجكاوي شان شد.
كشاورزان ساده دل كه قسمت خود را از روز جديد آثاري با قدمت بسيار مي دانستند با ديدن قبور شسته شده از باران روز قبل همچون كاوشگري كه برعكس قبل كه از روي خاك طلب روزي مي كرد اين بار در دل خاك بود كه بخت خود و خانواده اش را مي جستند.
با فروش آثار بدست آمده (با بهايي اندك) به دلالان عتيقه پاي اين غارتگران و حريصان هميشه بيدار تاريخ و فرهنگ اين مرز و بوم به سيلك باز شد. تمدني گمشده كه هزاران سال از عوامل مخرب طبيعي در امان مانده بود با آوردن حرص و آز و عدم شناخت بر بالين آن تبديل به مزرعة عتيقه فروشان شد. با انتقال آثار به ديار فرنگ چشم تيزبين بيگانگان از ديدن اين همه قدمت و زيبايي در حيرت ماند و بدين جهت از طرف موزه لوور فرانسه ، رومن گيرشمن به منظور شناخت و شايد نجات تمدني كه تمام جهانيان در آن سهم داشتند روانه ايران شد.
از آنجا كه رئيس وقت موزه ايران آقاي آندره گدار فرانسوي بود كارهاي مربوط به هماهنگي خيلي سريع فراهم آمد تا كاوش علمي در سيلك شروع شود. هيئت باستان شناسي مزبور سه فصل كاوش در سالهاي 1933 ، 1934 و 1937 ميلادي بر روي هر دو تپة سيلك و دو گورستان حوالي آن انجام داد و بلافاصله در سال 1938 م (1317ش) گزارش آنرا در دو مجلد تحت عنوان ’ سيلك كاشان’ به زبان فرانسه و در پاريس نمود كه خوشبختانه اخيراً هر دو جلد كتاب توسط آقاي اصغر كريمي ترجمه و بوسيلة انتشارات ميراث فرهنگي چاپ و در اختيار علاقمندان قرار گرفته است.
گيرشمن بر روي تپة شمالي سيلك موفق به كشف آثار اولين انسان هايي شد كه براي بار نخست به خود جرات داده بودند تا از خانه هاي از پيش ساخته شده توسط طبيعت يعني غارها بيرون آمده و روانة دشت ها شوند. اين انسان ها اولين كساني بودند كه براي خود خانه ساخته و كشاورزي را شروع كرده بودند.
انساني كه پاي به دشت گذاشت قبلاً از شكار حيوانات تغذيه مي كرد و گاه خود شكار حيوانات درنده مي شد.
در هزاره هاي پيش از ميلاد و زماني كه بخاطر بارندگي هاي زياد به نام ’عصر باران’ معروف بود قسمت مركزي ايران كه شهر فعلي كاشان نيز جزئي از آن بود همه در زير آب بود و درياچه اي آنرا فرا گرفته بود كه هم اكنون باقيمانده اين درياچه ، حوض سلطان بين قم و تهران و درياچه نمك در كوير آران و بيدگل بوده و از زيبايي خاصي برخوردار است.
در حدود 9 هزار سال پيش بر اثر تغيير تدريجي آب و هوا از باران ها كاسته شد و بيشتر منطقه را هواي صاف و آفتابي فرا گرفت. اين تغييرات باعث فرو رفتن آب درياچه گرديد ، سپس از بجاي ماندن گل و لاي موجود ؛ زمين حاصلخيزي بوجود آمد كه از درختان سرسبز و بوته زارها پر شد. اين شرايط مساعد باعث جذب حيوانات گوناگون به اين منطقه شد و انسان ها نيز بدنبال شكار حيوانات روانه دشت شدند. وجود حيوانات وحشي در دشت و همچنين جهت در امان ماندن از گزند عوامل طبيعي چون باد و باران باعث شد تا انسان ها بفكر ساختن خانه در دشت بيفتند كه آثاري از ديوار اين خانه ها (كه بصورت چينه بود) توسط گيرشمن در تپة شمالي سيلك پيدا شده است.
با افزايش جمعيت و پيشرفت در تمام عرصه ها كم كم سيلك از روستا به يك شهر تبديل شد.
انسان ها با ساختن ظروف ساده و ابتدايي كم كم توانستند به مهارت خاصي در اين زمينه دست پيدا كنند به طوري كه سفالينه هايي با طرح ها و رنگ هاي منحصر بفرد باعث شهرت اين شهر شد بطوري كه در بين آبادي ها و تمدن هاي اطراف به نام شهر سفالگران يا شهر سيلك مشهور شد. (سيلك = سياله = سفال)
پيدا شدن دوك هاي بافندگي در سيلك نشان از آشنايي مردمان اين ديار با صنعت ريسندگي و بافندگي در هزاره هاي پيش از ميلاد دارد. با شناخت فلزات و ذوب آن ساكنان سيلك توانستند ابزار و لوازم زندگي را كه قبلاً از سنگ و چوب بدست مي آوردند اين بار با فلزات بسازند . كشف كوره هاي ذوب فلز در قسمتي از تپة جنوبي سيلك را در زمرة صنعتي ترين شهرهاي زمان خود قرار داد.
نتايج بدست آمده از كاوش ها و لايه نگاريهاي صورت گرفته توسط گيرشمن بدين قرار مي باشد:
1- از همان آغاز استقرار در تپه هاي شمالي ، اقوام ساكن در اين محل ، استقرار دايم در روستا را آغاز كردند.
2- صنعت سفالگري از تكامل تدريجي برخوردار بوده است.
3- خانه هاي آنها ابتدا با چينه ساخته مي شد و بعدها با خشت دست ساز و سپس با خشت هاي قالب ريزي شده.
4- سنت تدفين ابتدا زير خانه هاي محل سكونت، بعدها در خارج محل سكونت و در قبرستان هاي ويژه انجام شده است.
5- رگه هاي طبيعي مس را شناخته و استخراج نمودند.
6- از گل اخري براي تدفين اجساد استفاده كرده اند.
7- ارتباط اقتصادي و اجتماعي با تمدن هاي اطراف داشته اند.

بعد از اتمام فعاليت هاي گيرشمن و چاپ گزارش هاي آن تا سال 1380 ش توجهي به سيلك نشد بطوري كه بسياري از اراضي سيلك تبديل به زمين هاي كشاورزي شد و با گسترش شهر و خانه سازي تا خود سيلك چيزي نمانده بود كه از اين محوطة باستاني جز نام و خاطره اي ديگر باقي نماند. سرانجام در سال 1380 ش از طرف سازمان ميراث فرهنگي دكتر صادق ملك شهميرزادي جهت بررسي و ادامه حفاري به سيلك اعزام گرديد و ايشان با انجام 5 فصل كاوش كه تا سال 1385 طول كشيد توانستند نتايج كارهاي خود را در چند مجلد به رشته تحرير درآورند كه تاكنون اين عناوين منتشر شده است : زيگورات سيلك (نتايج فصل اول كاوش) ، سفالگران سيلك ، نقره كاران سيلك و شكارچيان سيلك.
نكته حائز اهميت در گفته هاي دكتر شهميرزادي پيرامون سازة خشتي بزرگ تپة جنوبي اين است كه ايشان آنرا به عنوان زيگورات يا عبادتگاهي كه انسان هاي سيلك آنرا براي پرستش خدايشان ساخته بودند ؛ مي دانست. تاكنون 32 زيگورات در ايران و عراق شناسايي شده كه 11 عدد بر اساس متون تاريخي و 21 عدد بر اساس كشفيات باستان شناسي مي باشد. از اين تعداد 5 زيگورات در ايران و 27 زيگورات در عراق واقع شده است كه زيگورات سيلك كهن ترين آنها مي باشد.
محوطه سيلك در سال 1997 ميلادي در فهرست ثبت آثار موقت جهاني قرار گرفت.
در حال حاضر مسئول سايت باستان شناسي سيلك خانم زهرا ساروخاني مي باشند كه در حال فراهم سازي مقدمات ثبت جهاني و حفاظت از سيلك مي باشند.

منابع براي مطالعه بيشتر:
1- آثار تاريخي شهرستان هاي كاشان و نطنز از حسن نراقي چاپ انجمن آثار و مفاخر فرهنگي
2- سيلك كاشان از رومن گيرشمن ترجمه اصغر كريمي ناشر سازمان ميراث فرهنگي (2 جلد)
3- ايران از آغاز تا اسلام از رومن گيرشمن ترجمه محمد معين انتشارات علمي فرهنگي
4- ايرن در پيش از تاريخ از صادق ملك شهميرزادي ناشر معاونت پژوهشي سازمان ميراث فرهنگي
5- زيگورات سيلك، نقره كاران سيلك، سفالگران سيلك، شكارچيان سيلك از صادق ملك شهميرزادی

منبع : سایت كي آشيان